Čuvena po krilatici “Sokobanja, Sokograd, dođeš star – odeš mlad”, Sokobanja je poznata kao mesto za opuštanje. Zbog svojih prirodnih lepota, ali i značajnih kulturno-istorijskih lokaliteta, jedna je od popularnijih destinacija za odmor. Predstavljamo vam znamenitosti Sokobanje koje neizostavno morate posetiti.

Sokograd

Izgrađena krajem 13. i početkom 14. veka, srednjovekovna tvrđava Sokograd je autentični znak Sokobanje. Smatra se da je utvrđenje podignuto na temeljima rimske tvrđave iz perioda vizantijskog cara Justinijana. Dokaz da je grad bio u sastavu srpske srednjovekovne države nalazimo u biografiji despota Stefana Lazarevića, a ima i izvesnih podataka da je tvrđava postojala još u doba velikog župana Stefana Nemanje. Grad je razoren od strane Turaka u 15. veku, a prema legendi, uništio ga je Musa Kesedžija. 

Danas posetioci mogu da vide ostatke zidina srednjovekovnog grada i uživaju u fantastičnom pogledu, ako reše da krenu stazom od izletišta Lepterija, prateći reku Moravicu. Samo utrvrđenje udaljeno je 2 km od centra Sokobanje.

Tursko kupatilo

U strogom centru Sokobanje nalazi se tursko kupatilo – Amam. Zanimljivo je da je ovo jedino tursko kupatilo u funkciji na teritoriji Srbije, zbog čega se, između ostalog nalazi pod zaštitom države. Izgradili su ga Turci u 15. veku, na temeljima rimskih termi, tako da ima muzejsku vrednost.

Prvi put amam je obnovljen u 19. veku, po naredbi knjaza Miloša Obrenovića. Zapravo, u samom kupatilu napravljena je i Kneževa kada, a prema nekim zapisima iz tog vremena, kao veliki ljubitelj žena, knjaz je prilikom boravka u Sokobanji rado posećivao kupatilo. 

Druga rekonstrukcija amama urađena je 2005. godine. Inače, u autentičnom prostoru turskog kupatila snimljene su poznate scene filma Zdravka Šotre “Zona Zamfirova”.

Milošev konak

Milošev konak je prepoznatljiv istorijski spomenik Sokobanje. Nalazi se u centru, na mermernom šetalištu, a izgrađen je, kako mu i sam naziv kaže, po nalogu knjaza Miloša Obrenovića. Zapravo, originalni konak podignut je početkom 19. veka uz Staro tursko kupatilo, ali je između dva srpsko-turska rata porušen. Kasnije je prekoputa amama izgrađeno zdanje za potrebe administracije Kneževine, koje i danas postoji. Tokom 19. i 20. veka, Milošev konak je menjao svoje namene, služio je kao administrativna zgrada i škola, da bi danas u njemu bilo smešteno nekoliko ugostiteljskih objekata.  

Kao primer tradicije narodnog graditeljstva, Konak Miloša Obrenovića je pravi ukras Sokobanje.

Crkva Svetog Preobraženja Gospodnjeg

Centar Sokobanje bio bi potpuno drugačiji da se u njemu ne nalazi prelepa Crkva Svetog Preobraženja Gospodnjeg. Ovaj pravoslavni hram ima dugu i zanimljivu istoriju. Godina kada je izgrađena je poznata iz istorijskih spisa, tačnije u “Spomenici Timočke eparhije 1834 – 1934” stoji da je podignuta 1835. godine i to od kamena od porušenog “Svršljiškog grada”. Međutim, zbog lošeg načina gradnje, crkva je već nakon dve decenije počela da se urušava, zbog čega su je meštani potpuno srušili. Na njenom mestu po nalogu mitropolita Srbije Mihajla, 1892. godine podignut je hram kakav danas poznajemo, u srpsko-vizantijskom stilu. 

Hram Svetog Ilije

Verovatno najstariji pravoslavni hram na teritoriji sokobanjske opštine, Hram Svetog Ilije nalazi se u selu Staro Vrelo, 14 km istočno od Sokobanje, na putu ka Knjaževcu. Bogomolja je podignuta po nalogu Perside Karađorđević, kraj izvora reke Moravice. Izgled građevine izdvaja je u odnosu na crkve u okolini, jer podseća na svetilišta u primorskim krajevima. Zbog autentične arhitekture, ali istorijskog značaja, svetilište okuplja vernike posebno na Ilindan, kada se u hramu održava liturgija i prateći tradicionalni obredi koji se vezuju za dan Svetog Ilije.

Izletišta Lepterija i Borići 

Pored bogatog kulturnog i istorijskog nasleđa, atraktivnosti Sokobanje značajno doprinose prirodne lepote poput reke Moravice i izletišta Lepterije. Udaljeno svega 2km od centra banje ovo izletište je pravi magnet za turiste. Iako se do Lepterije može lako doći automobilom asfaltnim putem, pravi je doživljaj da se do nje uputite pešaka šumskim stazama. Od parka Banjica, mostom preko Moravice, šetajući do izletišta usput možete uživati u prelepim prizorima i odmoriti u simpatičnom restoranu u pećini. Lepterija je pravi zeleni raj, pod zakonskom zaštitom i proglašena za predeo izuzetnih prirodnih oblika. Izletište je uređeno, a poseduje i restoran i parking.

U neposrednoj blizini, na desnoj obali Moravice, čim se pređe drveni mostić, nalazi se udubljenje u steni – lik Bogorodice sa detetom u naručju. Pored ove atrakcije, posetioce na Lepteriji čeka još zanimljivosti. Jedna od njih je i crkva posvećena rođenju Presvete Bogorodice, koja je obnovljena na temeljima crkve s kraja 13. i početka 14. veka. Veruje se da su ovo svetilište podigli sinovi cara Lazara Stefan i Vuk, a da je od strane Turaka srušeno kad i Sokograd, 1413. godine.

Upravo odavde vodi staza ka Sokogradu, pored Moravice, preko stena i korenja drveća – a zbog nepristupačnosti predela ostaćete dodatno zadivljeni, kako je u srednjem veku podignuto ovo utvrđenje! Ukoliko imate dovoljno vremena, svakako vredi krenuti stazom koja se od puta ka Sokogradu odvaja do Hajduk Veljkove pećine i kanjona Moravice. 

Uz Lepteriju verovatno najpoznatije izletište u sokobanjskom kraju jeste Vrelo-Borići. Udaljeno svega 300 metara od centra Sokobanje, Vrelo privlači veliki broj posetilaca zbog prelepe prirode i čistog vazduha. Šetnja i odmor na Vrelu posebno se preporučuju desi i osobama sa respiratornim tegobama, jer u vazduhu postoji velika koncentracija negativnih jona. Imajući u vidu svežinu vazduha i zelenilo ne treba da iznenadi što su Borići nekada važili za mondensko izletište – ovde su se odmarali i uživali eminentni književnici, umetnici, glumci, kao i članovi kraljevske porodice Karađorđević.

Planina Ozren i vodopad Ripaljka

Sokobanja leži na severnoj padini šumovite planine Ozren, prirodnog blaga jugoistočne Srbije. Malo koji turista dođe u Sokobanju, a da ne krene makar do izletišta Ozren, koje je udaljeno nekih 5 km od centra. Kompletno uređen park, sa sportskim terenima, dečjim igralištem i veštačkim jezercetom poziva na odmor i opuštanje. 

U reonu parka nalazi se i jedan od najlepših vodopada u Srbiji – Ripaljka. Od Grudne bolnice Ozren do vodopada odvaja se uređena i propisno obeležena staza. Ripaljka je dobila naziv po glagolu “ripati”, što u ovom delu zemlje ima značenje “skakati”, a poznata je još i kao prvo zaštićeno prirodno dobro. Pod zaštitom države je još od 1949. godine. Sastoji se od više kaskada, a najveći odsek poznat kao Velika Ripaljka visok je 11 metara.

Pored vodopada Ripaljka i prelepog izletišta, na planini Ozren možete obići i Ozrensku pećinu, manastir Jermenčić iz 14. veka, kao i izletišta Očno, Vlasina, Kalinovica.

Sesalačka pećina

Na putu od Sokobanje ka Knjaževcu, na nekih 12 km, nalazi se Sesalačka pećina. Legenda tvrdi da su se na ovom mestu nekada skrivali hajduci. Zbog predanja o skrivenom blagu i tajnih prolaza, pećina privlači veliki broj turista. No, i kada se ostave mitovi po strani, lepota pećine i njene okoline je dovoljan razlog za posetu. Izletište je uređeno klupama i stolovima, postoje i brojne i ne tako zahtevne staze za šetnju, a tokom letnjih meseci na tavanici pojedinih delova pećine se mogu videti kolonije slepih miševa.

Bovansko jezero

Na sedam kilometara od Sokobanje na putu ka Aleksincu nalazi se Bovansko jezero. Ovo veštačko jezero dugačko je 8km, a zanimljivo je da u pojedinim njegovim delovima dubina doseže i do 70 metara. Postoji nekoliko uređenih plaža za kupanje, a mnogi posetioci koriste pogodnu priliku da se okušaju u nekom od sportova na vodi poput veslanja i jedrenja. Ribolovci naročito vole Bovan, kao i ljubitelji kampovanja. U toku letnje sezone postoji i organizovan prevoz iz Sokobanje do jezera.

Autentičnost sokobanjskog kraja leži u prirodnim lepotama, ali i kulturnom i istorijskom blagu. Srednjovekovno nasleđe, lokaliteti koji datiraju još iz rimskog doba, ali i jedinstveni predeli i zelene oaze samo su neki od razloga zbog kojih vredi posetiti Sokobanju.